Merhaba.
Osmanlı Tarihi ile ilgili kitaplar okurken, anlamını bilmediğim kelimeleri/kavramları not edip, daha sonra anlamlarına bakıyorum. Aldığım bu notları kaynak verip, paylaşmak istedim.
Umarım faydalı olur.
| Kavram | Açıklama/Anlamı | Kaynak |
| Menzilhane (ler) | Menzilhane düzenli ve zamanında haberleşmeyi sağlamak amacıyla kurulmuştu. Posta istasyonları işlevini üstlenmişlerdir. Kurulmasında, coğrafi şartlar, yolların işlek olup olmaması, bölgenin nüfus yoğunluğu ve seferlerin yapılacağı yön belirleyici rol oynuyordu.
Menzilhaneler genellikle 6 ila 12 saatlik mesafelerle (yaklaşık 40-70) kurulmuşlardır. Nüfusun az olduğu yörelerde menzilhaneler arasındaki mesafe 254 saate kadar çıkabiliyordu. Buna rağmen posta teşkilatı kuruluncaya kadar, Osmanlı Devleti sınırları içindeki resmi haberleşme hizmeti menzilhaneler aracılığıyla olmuştur. |
Yrd. Doç. Dr. Sema Altunan
|
| Anadolu Sağ Kol (Hac Yolu) | Üsküdar-Gebze-Eskişehir-Akşehir-Konya-Adana-Antakya yolu ile Halep ve Şam güzergahını izleyen Hac yoludur.
Bu güzergahın üzerinde 27 menzilhane bulunuyordu. Üsküdar Menzilhanesi ile Halep Menzilhanesi arasındaki mesafe 247 saat idi. Anadolu Sağ Kol’ dan ayrılan tali yolların en önemlileri İzmir, Bodrum ve Antalya-Anamur yollarıdır. |
|
| Anadolu Orta Kol (Bağdat-Basra Yolu) | Üsküdar-Gebze-İznik-Bolu-Tosya-Merzifon-Tokat-Sivas-Hasan Çelebi-Malatya-Harput-Diyarbekir-Nusaybin-Musul-Kerkük- güzergahını izleyen Bağdat-Basra yoludur.
Bu yol üzerinde 44 menzilhane bulunuyordu. Bağdat menzilhanesi İstanbul’ a 445 saatlik bir mesafede bulunuyordu. |
|
| Anadolu Sol Kol |
İstanbul-Erzurum arasında yer alan sol kol, Merzifona kadar orta yolun izlediği yolu izleyerek buradan Ladik-Niksar-Karahisar-ı Şarki – Kelkit-Aşkale-Erzurum yoluyla bir kol Kars’a bir kol da Tebriz’ e ulaşıyordu. |
|
| Rumeli Sağ Kolu (Kırım Yolu) | Ticari öneme sahip olan sağ kol, İstanbuldan Vize-Kırıkkilise (Kırklareli)-Prevadi-Karasu-Babadağlı-İsakçı-Akkirman yolu ile Özi ve Kırım’a ulaşıyordu. | |
| Rumeli Orta Kol (İstanbul-Belgrad Yolu) | İstanbul-Silivri-Edirne-Filibe-Sofya-Niş-Yagodina- üzerinden Belgrat’ a ulaşıyordu. | |
| Rumeli Sol Kol (Via Egnatia) | İstanbul-Tekirdağ-Malkara-Fireceik-Dimetoka-Gümülcine-Pravişte-Lankaza-Yenişehir (Larissa)-İzdin yolu ile İstefe (Tebai)’ ye oradan Eğriboz menzili ile Gördüs’e uzanıyordu. Gördüs Menzili’ de İstanbul’ dan 194 saat uzaklıktaydı. | |
| Kallavi | Vezirlerin kavuğu alt taraftan geniş olarak yukarısında tülbentin etrafına geniş bir şerit konulmuş idi ki bunlara “kallavi” denilirdi. | J. Von Hammer
(Osmanlı İmparatorluğu Tarihi İlgi Kültür Yay. Cilt 1 s.542) |
| Üsküf | Enderun saray muhafızlarının altın işlemeli külahlarına denir. | |
| 1 kantar | 56,449 Bir Arap fersahı ~5.76 km‘dir ve bir Fars fersahı ise ~6.23 km‘dir. | Wikipedia |
| 1 fersah | 5685 metre | |
| 1 kulaç | 1.82 metre | |
| 1 arşın | 0,68 metre (68 cm) | |
| 1 endaze | 0,65 45.480 m (65 cm) | |
| 1 merhale | 45.480 metre | |
| 1 hat | 268/100.000 metre (0,268 cm) | |
| 1 okka | 1283 gram. Okka,ağırlık ölçüsüdür. | TDK Sözlüğü |
| Baştarda | Türk donanmasında kaptan paşaların,büyük amirallerin bindikleri amiral gemisine denilir. |
R. Ekrem Koçu (Tarihimizde Kahramanlar) |
| Orta(Yeniçerilerde) | Tabur | R. Ekrem Koçu (Yeniçeriler) |
| Oda(Yeniçerilerde) | Koğuş | |
| Odabaşı(Yeniçerilerde) | Koğuş Zabiti | |
| Çorbacı(Yeniçerilerde) | Orta Kumandanı | |
| Mihter | Vezir veya herhangi bir ulu kişi kapısındaki çavu, kavas. | |
| Mihterhane | Vezir kapısında, ulu kişi kapısında çalınan saz takımı. | |
| Ulufe, Mevacib | Yeniçeri gündeliğine denir. | |
| Terakki | Yeniçeri ulufelerine yapılan zamlara denir. | |
Son Güncelleme: 13.12.2019