“Dördüncü Murad çağdaşlarından Koçi Bey incelemelerine Kanuni Sultan Süleyman çağından başlamış ve gerileme sebebi olarak beş nokta üzerinde esaslı bir surette durmuştur.
Birincisi: Sultan Süleyman, sultanlığının ilk zamanlarında divanda muntazam olarak hazır bulunduğu halde, sonradan kendilerinden öncekilerinin gösterdikleri örneğe aykırı olarak, kafes arkasından bakmakla yetinir olmuştur. Kanuni böylece kendisini meclisten çekmek ve veziri azamına vekalet ettirmekle şevketini daha geniş ve heybetli göstermiş idi. Hükümdarın sultanlık işlerini doğrudan doğruya görmesine elverişli olmayan ve onu halkın bakışlarından uzak tutan bu eski Asya geleneğinin yeniden yürütülmesi devletin bahtiyarlığı için uğursuz bir darbe olmuştur.
İkincisi: Osmanlı Devleti’nde, İbrahim Paşa’ya kadar olan sadrazamlar, bu yüksek göreve ancak idari ve askeri önemli hizmetlerde bulunduktan sonra erişirlerdi. Devletin kuruluş çağlarında bunlar kazaskerlerden seçilirlerdi. Sonraları eyalet valilerinden veziriazam tayinine başlandı. Kanuni, doğancıbaşı İbrahim’i bu en büyük vazifeye getirmekle, saray adamlarının hükümet mansıplarına atanmaları bakımından, iyi olmayan bir örnek verdi. Böylece daha sonraları, bazı liyakatsiz kimselerin, en önemli görevlerin başına gelmelerine bir yol açılmış oldu. Ayrıca Hürrem Sultan’ın, devlet işleri üzerinde nüfuz sahibi olması da iyi bir örnek olmamıştır. Hele veziri azamlığın haremin etkisi altına düşmüş görünmesi daha sonraları devleti işlerine sadece kadınların değil, onların muhafızlarının da karışmasıyla sonuçlanmıştır ki, bunun çok tehlikeli sonuçları olmuştur. ”
J.Von Hammer-Osmanlı İmparatorluğu Tarihi
(İlgi Kültür Sanat Yayınları-Cilt 2-Sy.128)
