Yücel Özkaya | Esnaf Topluluğu-I (Çırak-Kalfa-Usta)

 

Osmanlılarda esnaf sistemindeki hiyeraşi esnaf şeyhi (kethüdası), yiğitbaşı, ustabaşı, usta kalfa ve usta çırağı biçimindeydi.Çıraklar zamanla usta ve kalfa olabiliyordu.Çıraklar ustalarından esnaf geleneklerini ve sanatın sırlarını öğrenirlerdi.

Ticari ve sınai herhangi bir mesleğe devam etmek imtiyazına “gedik” denilirdi.Esnaf topluluğu ihtisap ağası tarafından denetlenirdi.Özetle,bunlar,dükkancıların kusurlarını cezalandırmak yetkisine sahipti.Esnafın cezalandırılmasında Yeniçerilerin yardımı da görülürdü.İstanbulda çoğu kez sadrazam yeniçeri ağası,kadılar ve diğerleri ile teftişe çıkardı.

Yeni dükkan açmak için mutlaka esnaf kehüdasının ve yiğitbaşının haberi olması lazımdı.Ancak,dükkan açma iznini devlet verirdi.Yani,son söz devletindi.Berat,devlet tarafından verilirdi.

Çıraklar kendi ustasının izni olmaksızın başka ustaya gidemezdi.Çıraklar,gerekli aşamaya ulaştıklarında, dükkan açmaya yalnız usta izin verirdi.

Çıraklıktan sonra kalfalık gelir.Bir çırak üç yıllık lonca eğitimini bitirince ,o, lonca üstatları ve lonca heyetinin özel oturumuna çağrılırdı.Aday,özel giysisini giyer,sonradan çırağa hamilik edenin onayı alınır,onun izninde sonra çırak kalfa olup,peştamal bağlar,üstatlarının elini öperdi.

Usta olmak için üç yıl kalfalık edilmesi, müşterilere iyi davranılması şarttı.Loncalarda ustalar arasında en iyi olanlarına ihtiyar denilirdi.Kalfalıktan ustalığa kolay geçilmezdi.Bulgaristan’da abacı esnafının usta sayısı,XVII.yüzyılda büyük bir düşüş kaydetmişti. 1685-1695 arasında 147 olan usta sayısı, 1765-1775 arasında 82‘ye düşmüştü.1770’te iki, 1771’de bir kişi usta yazılmış,1768-1769’da hiç kimse ustalığa kabul edilmemiştir. Büyük bir olasılıkla usta sayısının çoğalması ve azalması, Bulgaristan şehirlerindeki abacılığın gelişmesi ya da gerilemesiyle ilgilidir. ”

 

Yücel Özkaya-18.Yüzyılda Osmanlı Toplumu
(Yapı Kredi Yayınları (YKY)-Birinci Kısım:Merkez ve Eyalet İdaresi Sy.70-71)

 

Önceki İçerikCahit Sıtkı Tarancı | Ölüm-II (Şiir)
Sonraki İçerikAhmet Kutsi Tecer | Besbelli (Şiir)

Yanıtla:

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen adınızı yazınız